De synagoge in Doesburg

Sinds 1800 stond er in Doesburg aan de Torensteeg (bij de Markt) een synagoge (ook wel sjoel genoemd) die gebruikt werd door de joodse gemeenschap in Doesburg. Op 5 mei van dat jaar kochten vijf joden samen het huisje aan de Torensteeg op de hoek bij het kerkhof van Paulus ter Maat om er een sjoel in te vestigen. De joodse gemeenschap bestond op dat moment uit 15 families. In 1806 werd tevens de bouw van een mikwe (ritueel bad) toegestaan.

Ook in de jaren erna zouden er nog verschillende verbouwingen plaatsvinden aan het pand. In de nacht van 18 op 19 februari 1807 stortte het dak in door een zware storm. Ook de muren waren beschadigd. In 1810 had de gemeenschap genoeg geld bij elkaar verzameld om de synagoge weer op te bouwen. In 1898 werd het gebouw geheel vernieuwd en vergroot door aannemer F.C. Bloemendaal. Op 8 augustus 1898 werd het gebouw plechtig heropend tijdens een dienst in aanwezigheid van de burgemeester en wethouders.

De sjoel was ongeveer 6 bij 9 meter groot. Aan de oostzijde, richting de Markt, stond de heilige Ark met aan weerszijden banken. Boven was de vrouwensjoel, afgezet met een houten hekwerk. Beneden was de mikwe, het rituele bad, die ook een aparte ingang had. Op de voorgevel was een rond raam met daarop een Davidsster. In de gevel bevond zich de eerste steen uit 1898. Ondanks de latere verwoesting van het pand is deze steen bewaard gebleven.

De Tweede Wereldoorlog had ingrijpende gevolgen voor de kleine joodse gemeenschap in Doesburg. De laatste dienst in de synagoge werd gehouden in 1939. Vele Doesburgse joden zouden de oorlog niet overleven. Ook de synagoge zou de Tweede Wereldoorlog niet doorstaan. Op 15 april 1945 werd de Martinitoren opgeblazen door de Duitsers. De torenspits viel in de Torensteeg bovenop de synagoge, die volledig verwoest werd. Het gebouw zou nooit meer hersteld worden; de ruïne werd pas in 1953 geruimd.

In 1947 werd de joodse gemeenschap (kehilla) Doesburg formeel opgeheven en bij Arnhem gevoegd. De grond werd in 1951 overgedragen aan de gemeente Doesburg. Later is op de plek van de synagoge een kerk van de Hersteld Apostolische Gemeente in de Eenheid der Apostelen gebouwd. Een aantal voorwerpen die tijdens de Tweede Wereldoorlog uit de synagoge zijn gered, zijn ondergebracht bij Museum De Roode Tooren.

Bronnen

• Documentatie-collectie Doesburg, inv. nr. 187
• Hans Kooger, Joods leven in Doesburg (Zutphen 1981)