Kleefs Kadaster

Het Kleefs kadasterproject kan tot de oudste en nauwkeurigste van Midden-Europa worden gerekend. Het doel van het kadaster was het uit de weg ruimen van de vele onrechtvaardigheden van het achterhaalde belastingstelsel en het tegengaan van iedere vorm van bedrog bij de aangifte van het belastbare land. De staat wilde wat de belastingen betreft niet meer afhankelijk zijn van de aangiften van de onderdanen, maar zelf over een nauwkeurig overzicht van het belastingplichtige en belastingvrije land beschikken. Vandaar dat de Pruisische koning besloot, op aandrang van de Kleefse autoriteiten, in 1731 over te gaan tot de Generalvermessung van het gehele hertogdom Kleef.

Deze Pruisische provincie had een oppervlakte van bijna 200.000 hectare en gedurende vier jaar hadden er constant zo’n vijf Ingenieur-Offiziere aan gewerkt om de iets meer dan 1.000 kadasterkaarten te vervaardigen. Het Ambt Liemers, ongeveer het gebied van de huidige gemeenten Zevenaar en Duiven, had een oppervlakte van circa 6.200 hectare.

Omstreeks 1735 was de officier en landmeter vaandrig-ingenieur J. Guionneau van het Pruisische leger klaar met zijn karteringswerkzaamheden in het Ambt Liemers. Hij behoorde tot het ‘Corps des Ingénieurs’ dat in Maagdenburg was gelegerd. Dit korps was een voor bijzondere opdrachten bestemde speciale eenheid van het leger van koning Frederik Willem I van Pruisen. De bevelhebbers van het korps waren steeds buitenlanders of in het buitenland opgeleide specialisten.

Er waren 49 kadasterkaarten met afmetingen van ongeveer 100 x 70 cm voor nodig om het gehele Ambt Liemers gekarteerd te krijgen. Met het daarbij behorende Feldbuch of register vormt het Kleefs Kadaster een onuitputtelijke bron van informatie over het landschap en het grondgebruik in de huidige gemeenten Zevenaar en Duiven in de eerste helft van de 18^e eeuw. Daarnaast bevat dit cartografisch document ook de nodige stof voor hen die in naamkunde en genealogie zijn geïnteresseerd.

Omdat de oorspronkelijke kaarten zich niet leenden voor een facsimile uitgave, zijn alle kaarten door A.W.A. Bruins opnieuw getekend en het verloren Feldbuch werd door hem gereconstrueerd; hij noemde zijn werk Atlas van het Ambt Liemers en werd in 1999 onder auspiciën van het Streekarchivariaat de Liemers en Doesburg uitgegeven.

Bronnen

• Aymans, P. Burggraaff en W. Jansen, De regio Gennep aan de ketting 1731-1732 (Gennep, 1988)
• W.A. Bruins, Atlas van het Ambt Liemers, (Zevenaar, 1999)
• W.A. Bruins, Het Kleefs Kadaster 1731-1738 (Zevenaar, 2001)
• Ketter, Der Versuch einer Katasterreform in Cleve unter Friedrich Wilhelm I, Rheinisches Archiv 9 (Bonn, 1929)