Steenfabrieken in Herwen en Aerdt
De ligging aan de rivier en de ruime aanwezigheid van goede rivierklei maakt dat Herwen en Aerdt een plaats bij uitstek was en is voor de vestiging van steenfabrieken. Al in de achttiende eeuw zijn er bewijzen voor de aanwezigheid van steenovens in de uiterwaarden. Momenteel zijn er in de gehele gemeente Rijnwaarden nog een viertal grote steenfabrieken actief. Ze nemen ruim 30% van de gehele Nederlandse productie van bakstenen voor hun rekening.
De steenindustrie was het grootste van rond 1850 tot halverwege de twintigste eeuw. In deze periode werden talloze vergunningen verleend om steenfabrieken op te richten. Sommige vergunningen werden nooit gebruikt of doorverkocht. Het succes van de steenfabrieken die wel tot stand kwamen, wisselde enorm. Sommigen draaiden enkele jaren om dan door de weinig omzet te moeten sluiten; anderen moesten de fabriek sluiten omdat de vergunning werd ingetrokken, zoals het geval was bij de steenoven van weduwe Johanna Driessen in Beneden-Aerdt. Steenfabriek De Bijlandt bestaat tot op de dag van vandaag; de eerste vergunning voor een steenfabriek op deze locatie werd in 1850 afgegeven.
De steenindustrie betekende een grote impuls voor de economie van Herwen en Aerdt. De eerste oprichters van steenovens waren veelal lokale landbouwers, maar later werden de meeste fabrieken opgericht door grondgrondbezitters en landbouwers van elders. Vele fabriekseigenaren zouden lokaal actief worden bijvoorbeeld als lid van de gemeenteraad.
De werkgelegenheid in de steenfabrieken was groot maar sterk afhankelijk van de vraag naar bakstenen en het was een onzekere bron van inkomsten omdat het seizoenswerk was. De arbeiders waren voor het merendeel ongeschoold en leefden in armoedige omstandigheden. De helft van de werknemers bestond rond 1850 uit vrouwen en kinderen. Om de arbeiders te huisvesten werden op een aantal plaatsen kleine arbeiderswoningen gebouwd die echter ontoereikend waren voor de grote gezinnen.
Bronnen
- www.rijnwaarden.nl
- G.B. Janssen, Industrialisatie en arbeidskrachten in de gemeente Herwen en Aerdt in de 19de eeuw (1818-1900). De overgang van een agrarische gemeente naar een overwegend geïndustrialiseerde plattelandsgemeente. (Zevenaar, 1977) 25-57
- J.W. van Petersen, W. Zondervan, Oude ambachten en bedrijven achter Rijn en IJssel (Zutphen, 1972) 151